Günümüzde kanser hem
dünya hem ülkemiz için ölüm nedenleri arasında ikinci sırada yer almaktadır.
Dünya genelinde yaklaşık her 6 ölümden biri, ülkemizde ise her 5 ölümden biri
kanser nedeniyle gerçekleşmektedir.
Dünya Kanser Günü ilk kez
2005 yılında, ülkemizin de yakın işbirliği içerisinde olduğu Uluslararası
Kanser Kontrol Örgütü (UICC) tarafından düzenlenmiştir. Her yıl 4 Şubat Dünya
Kanser Gününde Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü (UICC) ve ortak kuruluşların
birlikte yürüttüğü, milyonlarca ölüme neden olan ve pek çoğu önlenebilir olan
bir hastalığa karşı toplumsal bilinci artırmak amacıyla tüm dünyada kampanyalar
düzenlenmektedir. UICC’nin yeni üç yıllık teması “kararlıyım ve yapacağım”
olarak belirlenmiş olup 2018’de başlatılmıştır. 3 yıl sürecek “kararlıyım ve
yapacağım” kampanyasının orta noktası olan 2020 yılı, bireysel kararlılığı
güçlendirici bir eylem çağrısıdır ve geleceği etkilemede bugünden eyleme
geçmenin önemini vurgular. Dünya Kanser Günü; yankı uyandırmayı, değişim
aşılamayı ve farkındalık gününün geçmesinden çok sonraları da sürdürülecek bir
eylemi harekete geçirmeyi amaçlayan bir kampanyadır.
Uluslararası Kanser
Kontrol Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü kişileri kanserleri önleme yolunda şu
risk faktörlerinden kaçınmaya davet eder:
- Sigara ve dumansız
tütün ürünlerini de içeren tütün kullanımı
- Fazla kilolu veya obez olmak
- Düşük meyve ve sebze
alımını içeren sağlıksız beslenme
- Fiziksel aktivite
eksikliği
- Alkol kullanımı
- Cinsel yolla bulaşan
Human Papilloma Virus (HPV) enfeksiyonu
- Hepatit veya diğer
kanserojen enfeksiyonlara maruziyet
- İyonlaştırıcı ve
ultraviyole radyasyon maruziyeti
- Kentsel hava kirliliği
- Katı yakıt kullanımından kaynaklanan iç mekan
dumanı
Ülkemizde DSÖ önerileri ile kayıt, önleme, tarama ve
tedavi çalışmalarını bir arada barındıran
Ulusal Kanser Kontrol Programı 2008 yılından itibaren yürütülmektedir
Kararlıyım ve
Yapacağım
Her
birimiz vücudumuz için neyin normal olduğunu bilme ve olağandışı değişiklikleri
tanıma konusunda doğru bilgileri tüm sağlık kuruluşlarımızdan özellikle birinci
basamak sağlık kuruluşlarımızda (Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim
Merkezleri (KETEM) , Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri
(SHM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM)) çalışan sağlık çalışanlarından
alabiliriz.
Ülkemizde
Yürütülen “Kanserde Erken Teşhis” Programları
Ülkemizde Dünya Sağlık
Örgütü tarafınca taranması önerilen; meme, kalın bağırsak ve rahim ağzı
kanserleri için, toplumun kaynaklarına ve hastalık yüküne uygun olarak tarama
programları yürütülmektedir. Ülke genelinde kanser taramaları; Kanser Erken
Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) , Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM),
Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) de ücretsiz olarak yapılmaktadır. Erken teşhiste en önemli faktör, kişinin bu konuda bilinçlendirilmesidir.
Erken tanı için aşağıdaki yöntemler uygulanmaktadır
Meme kanseri tarama programında;
20-40 yaş arası kadınlara; verilen
eğitimlerle ayda bir kendi kendine meme muayenesi yapmaları, meme kanseri
belirtilerden biri görüldüğünde ise vakit geçirmeden doktora başvurmaları
gerektiği öğretilmektedir. Ayrıca iki-üç yılda bir sağlık kuruluşlarında meme
muayenesi olunmalıdır.
40-69 yaş arası kadınlar ; Ayda bir kendi kendine meme
muayenesi yapılmalı , yılda bir sağlık kuruluşlarında meme muayenesi olunmalı ve iki yılda bir mamografi çektirilmelidir.
Kalın bağırsak
kanseri taramaları, 50-70
yaş arasındaki kadın ve erkeklere 2 yılda bir gaitada gizli kan testi (GGT)
yapılmakta , 10 yılda bir kolonoskopi önerilmektedir. Ailede kalın bağırsak
kanseri öyküsü olanlarda ise tarama 40 yaşından itibaren yapılmaktadır. Dışkıda gizli kan saptanıp kolonoskopi yapılan
kişilerde henüz kanserleşmemiş polip halindeki tümörler tespit edilerek kanser
gelişmesi önlenebildiği gibi, kanser gelişmiş olan olgularda da erken teşhis
ile ölüm oranları azaltılmaktadır.
Rahim ağzı
kanserleri taramaları, 30 - 65 yaş arası tüm kadınlarımıza 5
yılda bir HPV-DNA ve smear testi yapılmaktadır.
Tüm
bu tarama programlarımızda tarama sonrası pozitif çıkan kişilerin tanı ve tedavisi için Kanser Dairesi Başkanlığı’nca
81 il’e yönelik hastaların yönlendirileceği ve tanıdan tedaviye Avrupa Birliği
kriterleri çerçevesinde hizmetler veren merkezlere gönderilmektedir.
Dr. Dursun KOÇ
İl
Sağlık Müdürü